John S.Landro har fortalt episodar fråkrigsåra 1940-45, som han hugsar godt.

1.Då Barbara-agentane kom tilLandro.

Basert på eit intervju med JohnS.Landro, og andre kjelder.

av Torhild og Svenn Martinsen.

“Vi høyrde ropertar med engelsk talehit inn. Det var laurdagskvelden 21.november 1943. Vest i Landro-osen, vardet mørkt og disig. Stemmene heldtpå ei stund. Det viste seg at det var MTB’ar med einmannsubåtar av typen Welmansom var på oppdrag. Dei kom frå Lunna Voe-basen i Scalloway på Shetland. Desse,fire i talet, vart sette ut i Osen. Alt var nøye planlagt.”

Dei høyrde til SOE-aksjonen Barbara VP101, og skulle inn til Bergen for å utføre eit sabotasjeoppdrag. Her var tonordmenn, Carsten Anker Johnsen og Bjørn Pedersen. Dei skulle ta seg av skipved Dokken eller på Puddefjorden. Det var óg ett lag til, med engelskmenneneJim Holmes og Basil Morris. Dei skulle angripe den tyske flytedokken påLaksevåg. Alle mini-ubåtane hadde torpedo med sprenglegeme. Sjøstykket mellomSolsvik og Misje var minelagt, men folk hadde slept minene vekk. Ubåtane gjekkgjennom Svelgen og inn til Hjeltholmen den kvelden. Søndagskvelden, etter atdet var mørkt, sette dei kursen for Bergen. Bjørn Pedersen var førstemann, mendå han skulle gå opp i overflatestilling, viste det seg at han låg midt mellomein tysk destroyer og ein minesveipar. Tyskarane sveipte over han medlyskastarane. Ubåten vart oppdaga. Alarmen gjekk. Pedersen vart  teken, sendt til Grini, og vidare tilTyskland. Det var nokså tilfeldig at han ikkje vart avretta, kanskje fordi dentyske militære etterretninga, Abwehr, ikkje skjønte kva for oppdrag som varBarbara sitt mål, og kva for fartøy som vart brukt.

Ein av dei andre kom seg til Vindenesog gjekk i land der. Han sekte båten. Dette var Carsten Johnsen.

Ein av dei andre to kom seg inn tilSnekkevik, og tok inn på ei tom hytte. Derifrå kom han seg den 23.november tilAnna og Lars Hagenes sin gard i Gavlen. Anna gav mannen, den engelske løytmant Morris mat og kvile. Seinare hjelpte ho han med niste ogkart for Store-Sotra.

Mandag morgon 23.november var Nils,far og eg sør på gravplassen. Vi heldt på å støypa gravkantar. Klokka varmellom ti og elleve. Då kom det ein mann gåande opp Landrodalen. Han hadde sekkpå ryggen, og vi såg tydeleg at han var ukjend. Han kom opp på gravplassen tiloss. Vi fekk då greie på at han hadde noko å gjera med det som hende i Osenlaurdag kveld.”

Seinare viste det seg at det varJohnsen. Han spurde etter hjelp, og vi loste han bort i den gamle løa til EliasLandro nedanfor kyrkja, og henta mat. Han sa at han venta fleire. Om aksjonengjekk gale, hadde dei avtale om å møtast her i Sørdalen. Innan 21 dagar skulledei bli henta med båt ved sjøen.

“Min bror, far og eg jobba så vidare.Vi åt middag. Utpå ettermiddagen såg vi ein mann oppe i Innholet. Han óg hadderyggsekk. Han bevega seg fort. Vi skjønte kven det var, og vi ville varsla hansom var i løa. Johnsen skreiv ein lapp som vi skulle ta med til mannen, som varengelsk. Men i mellomtida var den nye allereide komen bort på myra. Han óg fekkplass i løa. Han var nokså skjeggete og skitten. Det var Morris.”

Kvar kveld gjekk Johnsen og Morrisvakt, og prøvde å halde varmen. Dei var óg nede i Sørdalen og venta utovernatta. Så gjekk dei oppatt i løa. Sjuande kveld høyrde dei lyder i ei steinur.Det var Jim Holmes. Han hadde vore ute ei veke, og hadde mest ikkje smakt mat.Han hadde kome seg til Store Sotra i ei færing.

“Fleire her omkring. m.a. BertaLandro, kona til Elias; Engel Landro, og handelsmannen i Avløpet, MathiasO.Landro gav dei mat, mjølk, og hermetikk. Seinare flytta dei sør i høyløa tilEngel Landro. Dette for å vera sikrare. 29. og 30.november kom MTB’ar til Osen for å henta dei tre, men dei vartjaga bort av tyske marinefartøy. I Solsviksundet låg ei tysk landgangsferje.

Så vart dei tre leie av å venta.

På Hernar var der ei illegal gruppe.Der hadde folk fått beskjed. Dette resulterte i at det ein kveld kom ein mann.Han fekk ordna det slik at dei tre skulle fraktast til Hernar. Dei vart ordnamed båt. To onklar av meg, Kristoffer E.Landro og Gustav N.Landro, hadde einmotorbåt på ca.26 fot. Det vart bestemt at dei skulle frakta dei tre nord tilHernar. Her gjekk dei ytre lei, forbi ein tysk utkikspost i Blomvåg. Dei komseg dit.”

Den illegale norske radiostasjonenRedwing på Hamlagrø sendte 10.desember telegram til England om dei tre. Dagenetter kom svartelegrammet. Båt skulle komme for henting natta mellom 12.og13.desember.

Det var “Hessa”, søsterskipet til“Hitra” som kom. I Ovika(Avløpet)spurde dei handelsmann MathiasO.Landro etter dei tre og fekk slik melding om at dei var reist.

Seinare fekk Mathias vitjing avGestapo.

Frå motstandshald i Bergen vart detutanom dette organisert med ein båt som gjekk på Shetland, “Stant.” Denne båtenfekk fleire gonger problem då dei tre skulle fraktast vestover, og dei hamna iYtre Solund for 6 veker.

Ein MTB henta dei der 6.februar 1944saman med nokre andre flyktningar, og slik kom dei seg attende til Shetland.”

Litteratur: Bygdesoga for Fjell,s.627-628, Fjell 1969. (Skrive av lensmann Leif Eikeland)

Tim Greve: Bergen i krig, II,1943-1945, s.121-125, 228. J.W.Eides Forlag, Bergen 1979.

Arnfinn Haga: Dette er Vinteren,s.165-171, J.W.Eides Forlag, Bergen 1976.

2. Til Misje etter salt, og 30 kr.pr.tyskar. Frå Intervju med John S.Landro.

ved Torhild Martinsen.

“Bror min Nils og eg rodde til Misjefor å henta salt. Vi bomma handelsmannen etter varar og fekk oss ein boks sirupog te. Dette grov vi ned i salt-tønna. Vi måtte innom for å visa passet på dentyske vaktbåten i sundet. Det gjekk bra! Og vi kom heim med salt, sirup og te.”

“Ein tysk båt vart senka vedMarsteinen. Nokre av dei som var ombord, dreiv inn til land langs Lokosen ogSørdalen. Folk fann nokre av dei og leverte dei til lensmannen. Vi fekk 30 kr.pr.tyskar.”

3.Lite mat. Frå Intervju med JohnS.Landro.

ved Torhild Martinsen.

“Siste krigsåret var det vanskeleg medomsyn til mat. helst var det smått med smør, sukker og mjøl. Mellom annasteikte vi fisken i levefeitt. Vi drøyde mjølmerka, og laga mjøl-lefser avsammalt mjøl. Når vi fekk dårlege potetar skar vi vekk det råtne og lagapotetmjøl av resten. Elles fekk vi sakkarin istadenfor sukker.

Ein gong fann vi 25 kg.dansk bondesmørpå ein torpedert båt. Det kokte vi oppigjen og nytta det til steiking.

Ein annan gong fann vi eit heilt fatmed talgfett i ei eiketønne. Vi kokte det opp for å reinsa det, og brukte dettil steiking.”

“I 1950 var det framleis slik at vibare fekk kjøpa materialer for 500kr. utan anvisning. Vi måtta ha byggeløyvefor å få kjøpt materialer.”

4.Mai 1945.Frå Intervju med JohnS.Landro.

ved Torhild Martinsen.

“ Våren 1945 var eg dreng sør påSkogsvågen. 8.mai fekk eg fri og reiste til byen. Eg hugsar at eg klatra opp påbalkongen over Erling Petersen(tvers over posthuset). Der sto eg under paraden.Det var engelskmenn og nordmenn. Eg hadde flott utsikt, og såg alt godt!

17.Mai vart feira i byen. Skøytene fori 17.mai tog inn fjorden til byen.”

5. Magnus Landro. Frå Intervju med John S.Landro.

ved Torhild Martinsen.

“På grunn av ein angjevar gjekktyskarane rundt og spurde etter Magnus Landro. Det var søndag føremiddag. Visatt på samlingsplassen der sør og spelte kort og hadde song og musikk. Her vardet fleire som hette Magnus. Tyskaren vart irritert då det viste seg at dei varfleire. Han trudde vi apte med han. Den rette Magnus kom seg først opp pågalleriet på bedehuset der det var fullt av folk. Derifrå kom han seg tilbyen. Medan han var på veg inn påtrikken, vart han skoten i frakkeermet, men redda seg.

Skøyta til familien Ole Vindenes låg iVinnespollen. Den vart stolen til bruk i Englandsfarten. Magnus Landro førteskøyta til England. Det var mellom 10 og 20 menneske ombord. Johannes Landrovar med over til England på den turen. Det var óg bror hans, men han kom ikkjeattende.”