BJØRGVIN BISPEDØME 900 ÅR

Jubileum påSelje

sundag 11.august 1968

Vegen fram er vegen attende til Guds verk

Då Harald Hardråde varfallen på herferd i England 1066, vende sonen Olav-seinare kalla OlavKyrre-attende til Norge. Han vart innsett til konge sommaren 1067.

I kyrkjelivet tok han segstraks føre to ting.

Hannormalsierte tilhøvet til Roma, som etter alt å døma hadde vorte mykje skiplaunder Kong Harald, som og ville ha herredømet i kyrkja. Før biskop Bjarnhardtok over bispestolen på Selja, vart han send til Roma, truleg i dette ærendet.Det andre kong Olav tok fatt på, var organiseringa av rikskyrkja i landet. Deneldste inndelinga i tre bispedøme heng saman med dei tre store heilagstadene ilandet. I Nidaros vart St.Olav skrinlagt alt på Olav Kyrres tid og noko seinareSt.Hallvard i Oslo. Den tredje av heilagstadene var Selja. Her var eitåndssentrum med tradisjonar attende til den fyrste kristningstida, oghelgenkulten på Selja breidde seg til alle landsluter.

Dette må vi tru var grunnentil at Selja peikte seg ut som bispesete. Når minnet om dette skulle høgtidast,var det naturleg å leggja høgtida til den eldste heilagstaden og bispestaden.

Den fyrste biskopen varvigd til biskop alt under Magnus Olavsson. Biskop Bjarnhard heldt seg på Islandmedan Harald Hardråde var konge, men kom attende då kong Olav vart innsett. Hanvart då av Olav Kyrre sett til biskop av Selja.

Når vi veit at han fyrstvar ein tur til Roma, kan vi rekna med at han var attende og tok opp si tenestepå Selja eingong i året 1068.

Og eg såg den heilage byen, det nye Jerusalem, koma nedfrå himmelen, frå Gud, budd som ei brur som er pynta for sin brudgom. Fråkongsstolen høyrde eg ei høg røyst som sa: «Sjå, Guds bustad er hjå menneska.Han skal bu hjå dei, og dei skal vera hans folk, og Gud sjølv skal vera hjådei.   Han skal turka kvar tåre frå augo deira, og døden skal ikkje verameir, og ikkje sorg og ikkje skrik og ikkje pinsle. For det som før var, erborte.»
     Då sa han som sit på kongsstolen: «Sjå, eg gjer alleting nye!»(Johannes Openberring 21,2-5)

Selja-det er sus av soge i namnet. Slik kjennest det for ossi Bjørgvin bispedøme, som no høgtidar 900 års jubileum. Det fyrste bispesetetvar her på Selja, og det markerer vi ved ei særleg høgtid her.

På vegner av bispedømet helsar eg alle som tek del med oss ijubileet[1].Det er ei særleg glede for meg å få helsa velkomen til denne tradisjonsrikekyrkjestaden. Vi kan visst rekna med at Selja-den vesle øya der vi no ersamla-er den eldste heilagsteden i landet. Tallause gongar tidlegare har vårgamle gudstenesteliturgi tona ut over Selja, her har Guds ord vore lese og lagtut frå sekel til sekel. Når det skjer på nytt i dag, gjev det oss ei kjensle avå stiga i gamle spor og lyfta ein heilag arv i folket vårt.

Minnehøgtida vender augoattende til den tid då den norske rikskyrkja vart organisert. I vårt bispedømevart utviklinga annaleis enn i dei andre. Dei to andre bispedøma fekk frå fyrstsitt naturlege sentrum i ein kjøpstad med sin sentralheilagdom: Olavskyrkja iNidaros, Mariakyrkja i Oslo. Då Bergen vart grunnlagt, var vårt bispedøme alt ifunksjon med Selja som bispesete. Truleg har Olav Kyrre meint at kjøpstaden hangrunnla i Bjørgvin, også skulle bli bispesete. Men det skjedde ikkje før i1170, då byen var 100 år. Selja fortener si særlege kyrkjehøgtid. Soga omBjørgvin bispedøme ville bli ufullstendig utan Selja.

Ei lita verhard øy her uteved storhavet vart eit religiøst sentrum i tidleg kristen tid-det er sakte tingvi kan undra oss over. Fullnøgjande forklaring kan nok ingen gjeva. Sikkert erat her får gamalt har vore ein møtestad, knytt til mange viktige hendingar ivårt folks liv.

Alt den fyrste kong Olav ivår soge møtet folket her. Han heldt ting på Dragseidet her i nærleiken i 997.Truleg har han då vore på Selja. Legenden veit iallfall å fortelja både at kongOlav Trygvason vitja Selja og at han gjorde opptak til å byggja den fyrstekyrkja her oppe under Hellaren, der vi no har ruinane av Sta.Sunnivakyrkja.

Ogsåden andre kong Olav-Olav den heilage-var her på Selja. Snorre fortel at det varher han steig i land då han kom heim og kravde kongsnamn. Han såg det som eitgodt teikn-seier soga-at han kom til å ta land nett på denne heilagstaden.

Den tredje kong Olav i vårsoge-Olav Kyrre-var det som sette den fyrste biskop på Selja for 900 år sidan.Når vår eigen kong Olav no høgtidar jubileet saman med folket her vest, er det uttrykk for ein sterk historisktradisjon i vårt folk og i vår kyrkje.

Bilete:Biskop Per Juvkam saman med Kong Olav V på Selja, 11.august 1968. Fotograf: Ukjend.

Ruinane vi her ser ikringoss, talar samstundes om noko meir. Klostret på Selja vart vigt til St.Alban,den fyrste engelske martyr, og var vel det eldste klosteranlegget i Norge. Steinanefortel om ein større samanheng, som vår kyrkje og vårt bispedøme frå førstestund sto i. Kjeldene er sparsame og vi vantar eit fulllstendig bilete. Mensikkert er at åndelege impulsar frå dei britiske øyane har sett utviklinga igang. Kristen påverknad vestfrå i det heile har vore avgjerande forframvoksteren av det åndelege sentrum på Selje i tidleg kristen tid.

Lat både det nasjonale ogdet internasjonale aspekt vera klårt og sterkt understreka no ved jubileet.Viktigast av alt er likevel eit tredje, som skal ha hovudvekta ved ei høgtidsom denne. Eg tenkjer på det som i Bibelen står om Guds rike-korleis det veksfram og tek form i skiftande tider i soga.

Lat no den teksta vi las,hjelpa oss til å sjå ikkje berre attende, men også frametter.

I.

«Sjå, eg gjer alle tingnye!»

Det er eit profetord viher høyrer. Det fortel om framtida, den framtid som elles er løynd for oss.Ordet tek oss med heilt fram til den tid då livet her på jorda lid mot slutten.

Då spør vi straks medspenning: korleis gjekk det til slutt med menneskelivet? Ofte står vi undrandeandsynes ei utvikling som vi kjenner oss utrygge ved-med mange spørsnmål tilframtida. Korleis enda soga om menneskeslekta på vår jord?

Ingen kan svara på detutan Guds ord. Elles høyrer vi frå menneske så mang ein dyster spådom om atlivet er dømt til undergang. Difor skal ingen undra seg om vi spør, og spør medspenning, kva framtida ber i sitt fang. All vår forventning til livet og allvår innsats er til fånyttes, såframt det heile endar i ein katastrofe.

Vel-Bibelen talar og omkatastrofar, større og mindre, ofte i dei mektigaste ordelag. Men lat oss nolyda etter når Bibelen gjev oss det siste profetiske framtidssynet, som fortelkorleis alt endar. No vender eg meg framfor alt til dei unge, men som tvilar påat livet er verdt å satse på. Framtida er jo så uviss! Kan hende det går motkaos og undergang?

Nei-seier Gudsord-undergangskreftene skal aldri få overhand! Ingen vil nekta-aller minstBibelen-at kampen kan vera hard, og at vi i kampen kan lida mangt eit nederlag.Men det siste ordet i soga er det Gud som talar, han som er alle tingsskapar ogherre-og det er eit sigersrop: ”Sjå, eg gjer alle ting nye!”

Dei eldre av oss minnestalle 7.juni 1945. Ein ugløymande dag for alle av norsk blod. Kong Haakon vendeheim. Etter fem spanande år, der kampen hadde bylgja fram og attende, stoKongen igjen på norsk jord, og han sto der som symbolet på fridomen som varvunnen attende. Folk sto tett etter ruta der kongen kom. Ein liten gut ifolkemassen klagar seg: ”Eg får ikkje sjå kongen, mor!” Då lyfter mor den vesleopp, så høgt ho kan over alt som stengjer utsynet: ”Sjå no Kongen, guten min,og gløym han aldri!”

Biskopen isamtale med red. på visitas i Fanakyrkja eit halvår etter høgtida på Selja.Foto: Olav Alvsåker.

Teksten i dag vil lyfta oggje oss utsynet. Lat deg lyfta, slik Guds ord kan det, og sjå Herren over altdet skapte. Her er det faste og trygge augnemerket i vår framtid. Teksta syneross Herren, når han fullfører si siste skaparhandling: ”Sjå, eg gjer alle tingnye!”

Gløym, det så aldri, i altsom skjer, korleis utviklinga enn vender seg i verda. Lat vår tekst slå detfast for evig og alltid. Soga om menneskeslekta enda-ikkje med nederlag ogundergang-men med eit sigersrop. Den som trur på Gud, får med det ei ukueligtru på livet!

II.

Livet skal nå sitt mål.Menså må vi heller ikkje gløyma det andre som det her var tale om: det må einyskaping til!

Den siste og største ogavgjerande nyskaping ligg der framme. Det (er)[2]eiGuds-handling vi enno ser fram til. Verknaden har vi likevel alt her og no-ogdet på dobbel vis.

Det fører til at kyrkjaalltid får vende auga frametter. Skal vi med eitt ord karakterisera kyrkja, ogseia kva som er sermerkt for livet der, så er ordet von eller forventning.

Gud har sin vilje, sinplan og sitt mål med den verda han har skapt. Til sist skal han få sin viljefram. Sterkt og vakkert kjem det til uttrykk når teksta talar om det nyeJerusalem. Det nye Jerusalem står som symbol for den verd som er tiltenkt ossav han som har skapt oss, og som har løyst oss ut frå synd og skuld. Det nyeJerusalem stig ned frå Gud, budd som ei brur som er prydd for sin brudgom.Tanken om alle tings fullending er ingen utopi eller fåfengd draum. Det er Gudslovnad, og han vil sjølv syta for å setja sitt ord og vilje i verk.

Av dette fylgjer for detandre at alt her på jord får karakter av noko mellombels. Ingen ting er enno fullkome, og vert det heler ikkjeher. Det skapte er nok uttrykk for Guds tanke opg vilje, men ingen ting er ennoslik sonm Gud har tenktog meint. Kort kan det seiast slik: vi er undervegs!

For kyrkja vil det seia atho aldri kan slå seg til ro med det som er, med tilstanden slik han er og har vore.Er det sant, som det ofte vert sagt, at kyrkja heng fast ved det gamle ogottast alt som nytt er, då er det eit faresignal, eit sjukdomsteikn, eit varselom at noko er galt fatt med det indre livet i kyrkja.

Ei sann kyrkje er eikyrkje i oppbrudd-mot eit mål som vi venter å nå og som vi alltid har for auga.

Tre årseinare heldt Biskopen Ungdomsting med ”Kyrkje i Oppbrudd” som tema. Ill.: red.

III.

No ser vi grunnen til atBibelen så ofte og så inntrengjande talar om nyskaping undervegs.

Lat det bli hovudsaka, somvi hentar fram frå Guds ord ved denne store kyrkjehøgtida.

Når kyrkja stagnerar,klyngar seg til det gamle, gløymer den ståande marsjordren ho har frå soinHerre og tapar målet av synet-då er det ei nyskaping som trengst. Når eitmenneske misser den personlege kontakten med Gud, taper livsmålet av syne ogvil gå sin eigen veg-då er det ingenting anna som hjelper enn ei nyskaping.

Korleis går det til nårGud fullfører si nyskaping-eingong der framme, og framfor alt medan vi erundervegs, her og no?

Alltid på same måten: Hankjem oss nær! Då kan det skje. Høyr igjen kva her sto: «Sjå, Guds bustad erhjå menneska. Han skal bu hjå dei, og dei skal vera hans folk, og Gud sjølvskal vera hjå dei.”

Men korleis kan Gud komaoss nær nok medan vi enno er undervegs?
Guds ord svarar sjølv på dette, men eg nyttar gjerne eit bilete.her Her likeutanfor Selje-øya ligg den gamle skipsleia, der folket vårt har fare frå alderstid-lenge før kompass og Decca-kjede kunne sikre rett lei. Men til alle tiderhar her vore straum og strom, som altfor lett kunne føra ut av kurs. Einasteutvegen var å ta peiling av sola-men sola var så tidt gøymd attom skodde ogtunge skyer.

Då nytta våre fedre nokodei kan kalle ein solarstein. Eg har fått sjå ein slik eingong, han skulle veraover tusen år gamal. Solarsteinen, det var ein bergkrystall, og når dei heldthan opp mot himmelen, tok han i nokon monn bort verknaden av skydekket, slik atdei kunne skimte sola om dagen og leiestjerna nattars tid.

Decca-stasjonenpå Stad fotografert juli 2000 v.red.

Ein solarstein har sikkerthjelpt mang ein siglar i hamn her på Selja-og dei tok han med når dei forvidare.

Vår tekst-Bibelordet vihar lese-er ein solarstein, som vi vi halda opp for oss ved kyrkjehøgtida påSelje.

Vi får sjå Gud, når haneingong fullfører sitt skaparverk: ”Han skal turka kvar tåre frå augo deira,og døden skal ikkje vera meir, og ikkje sorg og ikkje skrik og ikkje pinsle.For det som før var, er borte.»

Men i sitt ord og i denheilage tenesta kjem Gud oss nær nok alt her og no til å fullføra si nyskapingundervegs. Gud har mange måtar, ingen kan granska alle Guds vegar, men ihovudsak er det tale om to ting.

Ved ei minnehøgtid somdenne ligg det nær å festa synet ved det eg vil kalla den historiske fornying.

Her er ei hand bak vårlagnad-som einskildmennenske, som kyrkja og som folk. Kan nokon lesa vår sogeutan å høyra Guds fottrinn eller sjå spor av hans sterke hand?

Ei herleg von lyser oss imøte i lovnaden om at Gud skal turka kvar tåre, lækja alle sår og stagga alleskrik med si trøyst.

Men like stort og ennomeir trøystefullt er det at Gud kjem oss nær alt no, når vi kjempar med tårerog liding, og sår og skrik framleis er eit uhyggeleg faktum i verda. At Gudkjem oss nær i vår naud, vil ikkje berre seia at han gjev oss si trøyst. Ogsådet! Men her er tale om langt større ting: Gud byd oss å gå vidare, fordi hanav det som fall i grus, vil skapa noko nytt!

Det skulle ikkje undra megom mange mellom alle dei tusentalls som her er tilstades, sit og ser på ruinaneikring oss med eit visst vemod. Det er ikkje til å unngå, såframt vi held fastpå fortida. Evangeliet i dag gjev oss å sjå både på desse og på mange andreruinar i verda med nye augo.

Ruinane etter vegen som kyrkjagår, kan aldri vekkja varande vemod-det er heller eit vitnemål om ei kyrkje påvandring, alltid i oppbrudd, men augo vende i tru og von mot det som ventar.Eldsøylen framfor folket i den gamle pakt, signalet til å bryta opp og gåvidare, er ikkje berre ei gammel soge. Oppbruddssignalet har kanskje aldriteikna seg klårare mot framtidshimelen enn i vår tid. No som alltid spørst detom folket vil lytta til Guds tale i det som skjer, og om vi vil lyda Guds kallfrå hans ord og hans Ande.

Til slutt: når Guds ord pådenne måten kallar på vår tru og vår lydnad, då gjeld det personleg fornying.Kanskje når mi røyst i dag eit medmenneske, som livet har laga seg slik for atdet berre er for ruinar att å rekna. Gjev eg kunne få sagt det like sterkt somtonen i teksta: av det som fell i grus i vår verd og i vårt liv, kan og vil Gudskapa noko som skal bli ståande!

Mang ein mellom oss kaniblant tvila på om livet har eit mål og tilværet ei meining. Lat meg svara medeit Kristus-ord, som utfyller vår tekst, og som får ein eigen klang her iruinane på Selje: ”Den som sigrar, han vil eg gjera til ei søyle i min Gudstempel, og han skal aldri meir gå ut derifrå. Eg vil skriva min Guds namn påhan saman med namnet på min Guds by-det nye Jerusalam, som kjem ned frå himmelen,frå min Gud-og like eins mitt eige nye namn.” Johs. Openb 3,12)

Det er Guds tale til osssom høyrer hans ord i dag. Sagt mellom søyleruinane på Selje får orda einklang, som svarar til den høgtida vi held.

Biskop Per Juvkam

”med…ei helsing og takktil heile det bispedømet som eg så lenge har vore knytt til.”

Frå ”Høgtidsdagar iBjørgvin”, s.30-39

©Land og Kirke/GyldendalNorsk Forlag AS 1977

ISBN 82-05-10681-9

http://www.katolsk.no/biografi/biskoper.htm

---

[1] Forutan dei nordiske kyrkjene var den skotske og denanglikanske kyrkja representert ved kyrkjehøgtida.

[2] Ikkje i manuskriptet, red.